Hải sâm còn gọi là đỉa biển vì hình dáng giống con đỉa ở vùng nước ngọt. Theo các nhà sinh học, hiện Hải sâm có tới 500 loài thuộc lớp Holothuroidea với nhiều tên khoa học như: Stichopus japoricus Selenka; Phylum echinodermata (echinoderms); Stichopus chloronotus và các loài Holothuria: H.scabra màu trắng; H. vagabonda màu đen; H.impateins màu nâu… Theo TS. Hoàng Quốc Trương thì các loại Hải sâm vàng, đốm đen (Stichopus vagiegatus, Bohadadschia tenuissima) và loài Đồm độp (H. martensii) không ăn được.




Hải sâm là động vật biển không xương sống, thân dài, hình ống, không có não, da có nhiều gai nhỏ, chung quanh miệng có 8 – 10 xúc tu. Dọc thân có 5 hàng đôi là các chân dạng ống để bò dưới đáy biển, hay bám vào đá ngầm ở biển khơi. Thông thường, Hải sâm dài chừng 30 – 35cm. Đặc biệt, loài Hải sâm đuôi hổ (Holothuria thomasi) dài chừng 2m. Hải sâm thở bằng cách hút và bơm nước vào ra. Chúng ăn các chất phân rã trong nước biển, hay trong cát và có thể sinh sống ở nhiều vùng biển có nhiệt độ khác nhau trên trái đất. Hải sâm thường sống ở vùng biển ven bờ, hoặc ở độ sâu 5 – 6 ngàn mét, nghĩa là chúng có thể chịu được một áp lực từ 1 – 6000 atmosphere.


Tại vùng biển Vũng Tàu – Côn Đảo, chúng tôi đã phát hiện rất nhiều Hải sâm. Khi nước ròng, rất dễ quan sát chúng. Cứ độ 10m2 thì có khoảng 2 – 3 con, có vùng tới 4 – 5 con hay nhiều hơn nữa. Trữ lượng như vậy là khá cao. Khi sóng đánh, Hải sâm cứ bồng bềnh, phùng phình, co dãn. Nếu lấy chân chạm nhẹ vào chúng, chúng sẽ co cứng lại, giả vờ như chết. Nếu chạm mạnh vào chúng, nó sẽ nhả ra một chất dẻo dính để bảo vệ. Một số Hải sâm có chứa chất độc để chống lại kẻ thù.


Về thành phần hoá học, theo GS. TS Đỗ Tất Lợi: Hải sâm có 21,45% protein, 0,27% lipit, 1,37% gluxit, 1,13% Tro. Trong Tro chủ yếu là canxi 0,118; photpho 0,22; Sắt 0,004; Kali 0,07… Thành phần chủ yếu protein là acginin và xystein.


Hải sâm là thực phẩm cao cấp, tính chất bổ dưỡng gần như Nhân sâm. Hải sâm còn được dùng chữa viêm phế quản, thần kinh suy nhược, cầm máu. Một số nghiên cứu khác cho rằng: các động vật không xương sống ở biển có thể dùng để phòng và chữa bệnh xơ vữa động mạch. Trong Đông y, Hải sâm là vị thuốc quý nên thường dùng bổ thận, tráng dương, ích tinh, thông trường, nhuận táo, chữa các chứng suy nhược, thường bồi bổ cho bệnh nhân vừa ốm khỏi. Có thể phối hợp với một số vị thuốc khác, nhất là các vị thuốc bổ âm, để điều trị âm suy, làm cho chân âm mạnh lên, quân bình với dương, người khoẻ mạnh. Hải sâm còn có tác dụng trừ được tạng nhiệt. Khi âm suy, thận thuỷ không thắng được hoả, tam tiêu nóng lên, sinh bệnh tiêu khát (đái đường) giúp cho bệnh nhân đái tháo đường mát mẻ và hạn chế được sự khát nước nhiều.


Trong thực phẩm, người ta có thể chế biến nhiều dạng khác nhau, chẳng hạn như Hải sâm chưng cách thuỷ với vài vị thuốc bắc… Hải sâm là thực phẩm cao cấp, vừa là vị thuốc quý, hiện là nguồn lợi dồi dào ở Vũng Tàu – Côn Đảo. Chúng ta nên phát huy thế mạnh đồng thời khai thác và sử dụng một cách hợp lý để bảo tồn và phát triển bền vững nguồn thực phẩm – dược liệu quí này.


Bài viết tương tự: